Do zmian korzystnych dla konsumentów należy zaliczyć także ułatwienia w zakresie obsługi żądań reklamacyjnych. Przykładowo, w przypadku reklamacji konsumenckiej przedsiębiorca został zobowiązany do odebrania reklamowanego towaru od konsumenta na własny koszt. Warto również wspomnieć o niedawnej nowelizacji przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Dodany został nowy dział regulujący postępowania między konsumentem a przedsiębiorcą, które są obecnie objęte odrębnym postępowaniem cywilnym. Nowe przepisy wprowadzają dodatkowe ułatwienia dla konsumentów dochodzących swoich praw przeciwko przedsiębiorcom, np. możliwość wytoczenia powództwa przed sądem miejsca zamieszkania czy obciążenie przedsiębiorcy kosztami procesowymi niezależnie od tego, czy wygrał on sprawę czy nie, jeżeli nie podjął próby polubownego rozwiązania sporu lub próbę taką podjął, lecz uczestniczył w niej w złej wierze.

Jak w tym kontekście zinterpretowałaby Pani kluczowe zmiany wynikające z wprowadzenia dyrektywy DAC7? Co nam one przyniosą w najbliższym czasie?
Dyrektywa DAC7 również stanowi istotną zmianę dla działalności platform e-commerce. W Polsce toczą się obecnie prace nad ustawą implementującą przepisy dyrektywy. Mając jednak na uwadze wczesny stopień prac legislacyjnych, trudno jest przewidzieć, kiedy przepisy polskiej ustawy zaczną obowiązywać.

Głównym celem dyrektywy DAC7 jest ujednolicenie obowiązków sprawozdawczych operatorów platform cyfrowych, które mają pomóc w zminimalizowaniu tzw. „szarej strefy” w internecie, zwłaszcza w ramach internetowych platform handlowych.

Podstawowym obowiązkiem nałożonym na operatorów platform handlowych jest konieczność przedstawienia corocznego sprawozdania w odniesieniu do sprzedawców działających w ramach tych platform. Sprawozdanie będzie musiało obejmować informacje o liczbie oraz wartości transakcji zawartych przez poszczególnych sprzedawców. Operator platformy będzie zobowiązany przedłożyć takie sprawozdanie szefowi Krajowej Administracji Skarbowej. Dyrektywa DAC7 przewiduje wyjątek od raportowania dotyczący drobnych sprzedawców, tj. takich, którzy w danym okresie sprawozdawczym zawarli mniej niż 30 transakcji, nieprzekraczających łącznie równowartości 2 tys. euro. Nie zwalnia to jednak z konieczności prowadzenia stosownych rejestrów sprzedawców w celu rejestrowania dokonywanych przez nich transakcji oraz ich wartości.

Warto wskazać również „poboczne” nowe obowiązki platform handlowych, które co prawda nie wynikają wprost z nowych przepisów, jednak których dochowanie przez operatorów platform handlowych jest równie istotne. Do takich obowiązków należą w szczególności dostosowanie regulaminów oraz zasad korzystania przez sprzedawców z danej platformy handlowej, a także aktualizacja klauzul informacyjnych w związku z dodatkowym celem przetwarzania danych osobowych.

A dyrektywą Omnibus? Czy jej skutki będą równie dalekosiężne dla branży re-commerce?
Dostosowanie organizacji do przepisów implementujących dyrektywę Omnibus do polskiego porządku prawnego stanowiło wyzwanie zarówno dla sklepów internetowych, platform handlowych, jak i tradycyjnych sklepów stacjonarnych.

Przepisy dyrektywy Omnibus przewidują różnego rodzaju nowe obowiązki dla przedsiębiorców w zależności od ich roli w transakcji. W przypadku internetowych platform handlowych, w tym platform typu re-commerce, warto podkreślić, że – zgodnie z wyjaśnieniami Prezesa UOKIK w zakresie właściwego informowania o obniżce cen – mają one obowiązek informowania o najniższej cenie z 30 dni przed obniżką, nie będąc stroną zawieranej transakcji, jeśli udostępniają sprzedawcom narzędzia do prezentowania obniżek. Jeżeli natomiast sprzedawca decyduje się na wskazanie promocyjnej oferty, np. w ramach opisu przedmiotu sprzedaży, to dokonuje tego na własną odpowiedzialność.

Inne nowe obowiązki platform re-commerce pokrywają się z wymogami nałożonymi na internetowe platformy handlowe, niemniej w przypadku platform re-commerce nabierają szczególnego znaczenia ze względu na charakter transakcji zawieranych za ich pośrednictwem. Przykładowo, platformy re-commerce powinny zwrócić szczególną uwagę na obowiązek wyraźnego informowania o tym, kto jest drugą stroną transakcji (przedsiębiorca czy osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą), zasadach podziału obowiązków pomiędzy platformą handlową a sprzedawcą, a w przypadku sprzedawcy niebędącego przedsiębiorcą – o przekazaniu informacji o braku zastosowania praw ochrony konsumentów, a także informacji o kryteriach dotyczących plasowania towarów czy usług dostępnych w ramach platformy.

Natomiast w odniesieniu do sprzedawców w branży re-commerce, którzy często nie prowadzą działalności gospodarczej, przepisy dyrektywy Omnibus mają ograniczone zastosowanie. Tacy sprzedawcy nie podlegają bowiem obowiązkom nałożonym przez przepisy implementujące dyrektywę Omnibus.

Co ze sprzedawcami? Czy handlowanie w internecie będzie łatwiejsze? A jeśli tak, to jakich usprawnień mogą się spodziewać sprzedawcy?
>Jak to często bywa, obowiązki jednej strony mogą stanowić ułatwienie dla drugiej strony transakcji.

W przypadku sprzedawców, którzy korzystają z wielkich platform handlowych, takich jak Alphabet, Amazon, Apple, ByteDance, Meta czy Microsoft, przepisy Aktu o Rynkach Cyfrowych wprowadzą dla nich pewne ułatwienia. Użytkownicy biznesowi będą mieli możliwość, m. in. promowania swoich ofert w ramach platformy strażnika dostępu oraz zawierania umów z klientami poza platformą. Strażnicy dostępu nie będą mogli również traktować oferowanych przez siebie produktów i usług w sposób bardziej korzystny, np. w ramach plasowania produktów w rankingach, niż podobnych produktów i usług oferowanych przez innych sprzedawców.

Również przepisy Aktu o Usługach Cyfrowych pośrednio przyczynią się do usprawnień dla sprzedawców e-commerce, m.in. poprzez wprowadzenie zakazu stosowania tzw. dark patterns (zwodniczych interfejsów), polegających na podstępnym wymuszaniu podejmowania określonych akcji przez użytkowników. Co prawda zmiany te mają przede wszystkim chronić konsumentów, jednak mogą pozytywnie wpłynąć również na wzmocnienie uczciwej konkurencji między sprzedawcami.

Z kolei dla sprzedawców będących osobami fizycznymi, dokonujących okazjonalnej sprzedaży towarów, co z reguły stanowi specyfikę działalności branży re-commerce, implementacja wspomnianej dyrektywy DAC7 może stanowić pewną niedogodność z uwagi na nowy obowiązek sprawozdawczy dotyczący liczby oraz wartości dokonywanych transakcji. Obowiązek ten dotyczy jednak jedynie sprzedawców, którzy osiągnęli wskazany w przepisach próg zarobkowy lub dokonali określonej liczby transakcji.

Pomówmy o circular economy. To wciąż rosnący trend, dlatego należy spodziewać się również nowych ram prawnych do niego dostosowanych, prawda?
Circular economy, czyli gospodarka o obiegu zamkniętym lub potocznie gospodarka cyrkularna, wpisuje się w panujący już od wielu lat trend dotyczący ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju. Taki model gospodarki opiera się przede wszystkim na recyclingu, naprawie, ponownym użyciu produktów oraz ich nowym wykorzystaniu, tak, aby surowce wykorzystane do ich produkcji pozostały w obiegu zamkniętym tak długo, jak to możliwe.

Unia Europejska pracuje obecnie nad przepisami, które mają uregulować i wzmocnić gospodarkę o obiegu zamkniętym. Komisja Europejska już ponad trzy i pół roku temu przedstawiła plan działania w zakresie wzmacniania gospodarki cyrkularnej, z kolei pod koniec 2022 roku zaproponowała nowe przepisy dotyczące opakowań oraz wspierania ich ponownego użycia i recyklingu. Inną planowaną zmianą, ważną zwłaszcza dla branży e-commerce, będzie zobowiązanie platform handlowych do uzyskania od podmiotów oferujących opakowania w UE informacji o ich rejestracji w krajowych bazach danych oraz oświadczeń potwierdzających, że oferują wyłącznie opakowania, dla których spełnione są wymogi unijne nałożone w ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta.

Warto też wspomnieć o strategii Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych, której celem jest rozwijanie sektora włókienniczego w idei obiegu zamkniętego. Strategia przewiduje wspieranie sektora ponownego użycia i naprawy wyrobów włókienniczych poprzez przyjęcie ulg podatkowych i innych środków sprzyjających naprawie czy ponownemu wykorzystaniu takich produktów. Regulacje te mogą pośrednio oddziaływać również na branżę re-commerce, która w głównym stopniu opiera się na sprzedaży produktów używanych, w tym ubrań.

Wspomniane zmiany w prawie stanowią mały procent unijnych inicjatyw, które wpisują się w rosnący trend circular economy i stanowią element szeroko promowanej strategii Europejskiego Zielonego Ładu.

Jak wyobraża sobie Pani europejską legislację handlu internetowego w 2030 roku? Czego powinniśmy się spodziewać?
Kierunki rozwoju europejskiej legislacji handlu internetowego są dyktowane dynamicznym rozwojem tego sektora gospodarki. Rynek e-commerce w całej Unii Europejskiej rośnie, co dobrze obrazuje sytuacja branży w Polsce, gdzie, zgodnie z raportem „Development prospects for the e-commerce market in Poland in 2018–2027” przygotowanym przez Strategy& Polska, prognozuje się wzrost rynku cyfrowego do wartości 187 miliardów do 2027 roku.

Na szczeblu unijnym podejmowane są wysiłki legislacyjne mające na celu znoszenie barier w cyfrowym handlu transgranicznym, np. poprzez harmonizację prawa, zwłaszcza w zakresie ochrony konsumentów oraz użytkowników internetu w UE.

W kontekście przyszłej legislacji można spodziewać się dalszego wzmacniania Jednolitego Rynku Cyfrowego. Komisarz Margrethe Vestager, odpowiadająca za unijny rynek cyfrowy, podkreśla konieczność dalszego zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich celem zwiększenia konkurencyjności w stosunku do partnerów handlowych UE, a także zwiększania wolumenu transakcji zawieranych przez konsumentów transgranicznie, poprzez znoszenie barier cyfrowych i geolokalizacyjnych. Z analiz Cross-Border Commerce Europe wynika, że transgraniczny handel online w Unii Europejskiej rośnie w tempie 18% rocznie, generując w 2021 roku 237 mld euro. Jesteśmy świadkami szybkiego rozwoju technologicznego, w tym rozwiązań opartych o sztuczną inteligencję, co również przekłada się na usuwanie barier związanych z transgranicznym handlem elektronicznym, m.in. poprzez natychmiastowe tłumaczenie treści na różne języki.

A jak Pani zdaniem rozwinie się polski system prawny dotyczący e-handlu i, co za tym idzie, re-commerce? Czy przyjęcie kolejnych przepisów to tylko kwestia czasu? Czy nasza legislacja jest na to gotowa?

Polski system prawny, z uwagi na członkostwo w Unii Europejskiej, w zakresie regulacji handlu elektronicznego w znacznym stopniu zharmonizowany jest z prawem unijnym. W przypadku unijnych rozporządzeń, takich jak Akt o Usługach Cyfrowych czy Akt o Rynkach Cyfrowych, przepisy stosowane są wprost we wszystkich państwach członkowskich. Natomiast dyrektywy muszą zostać wdrożone do polskiego porządku prawnego przepisami krajowymi.

Dla krajowej legislacji unijna harmonizacja przepisów bywa dużym wyzwaniem, ponieważ wdrażanie unijnych aktów prawnych wymaga często zmiany lub dostosowania wielu różnych ustaw czy konieczności przygotowania rozporządzeń wykonawczych. Przykładowo, wdrożenie przywołanej dyrektywy Omnibus wymagało od polskiego legislatora nowelizacji aż pięciu ustaw.

Obecnie trwa swego rodzaju legislacyjna „ofensywa” cyfrowa w UE. Wiele nowych aktów związanych z funkcjonowaniem rynku cyfrowego zostało już przyjętych (np. Akt o Rynkach Cyfrowych, Akt o Usługach Cyfrowych), a inne są na finiszu prac legislacyjnych (np. Akt w Sprawie Danych, Akt w Sprawie Zarządzania Danymi) lub w trakcie negocjacji finalnego brzmienia (np. Unijny Akt o Sztucznej Inteligencji). Można więc przypuszczać, że po ich przyjęciu regulacje prawne dotyczące rynku cyfrowego w Unii Europejskiej, a przez to również w Polsce, przynajmniej przez jakiś czas pozostaną niezmienione.

Wprowadzenie adekwatnych przepisów to jedno, czym innym jest ich zastosowanie w praktyce i ewentualna egzekucja. Jaka przyszłość rysuje nam się pod tym względem?
Stosowanie przepisów regulujących handel elektroniczny nadzorowane jest w Polsce przez kilka różnych organów. W zakresie ochrony prawa konsumentów organem właściwym jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, kontrolę w zakresie właściwego stosowania przepisów konsumenckich sprawuje także Inspekcja Handlowa.

Już teraz zauważamy wzmożone działania Prezesa UOKiK w zakresie egzekucji przepisów implementujących unijne dyrektywy. Wkrótce po rozpoczęciu obowiązywania polskich przepisów wdrażających dyrektywę Omnibus, Prezes UOKIK zweryfikował 40 podmiotów z sektora e-commerce pod kątem dostosowania się do nowych przepisów. Organ dopatrzył się wielu nieprawidłowości w funkcjonowaniu weryfikowanych stron i wezwał przedsiębiorców do przedstawienia szczegółowych wyjaśnień i zmiany stosowanych przez nich praktyk. Wzmożone działania tego organu potwierdzają również statystyki przedstawione w sprawozdaniu z działalności Prezesa UOKiK za 2022 rok – aż 399 podmiotów-sklepów internetowych zostało zbadanych pod kątem zgodności z przepisami prawa konsumenckiego.

Nic nie wskazuje na to, aby w najbliższym czasie ta tendencja miała ulec zmianie. Wręcz przeciwnie, dotychczasowe działania, również informacyjne, skierowane do konsumentów wskazują kontynuację działań prowadzonych przez Prezesa UOKiK oraz Inspekcję Handlową w obszarze ochrony praw konsumentów.

Z kolei z perspektywy ochrony danych osobowych, organem właściwym jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (Prezes UODO). Prezes UODO może m.in. weryfikować czy podmioty działające w branży handlu online stosują odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, zapewniające bezpieczne przetwarzanie danych osobowych. W praktyce orzeczniczej organu znajdziemy przykłady decyzji nakładające kary pieniężne za brak dostosowania się do tych wymogów. Pamiętajmy również, że na mocy Aktu o Usługach Cyfrowych w każdym państwie członkowskim zostanie powołany Koordynator ds. Usług Cyfrowych. Organ ten będzie czuwał nad działaniami podejmowanymi w internecie i będzie posiadał uprawnienia do nakładania kar pieniężnych. Na ten moment nie jest wiadomo, który organ będzie pełnił tę funkcję w Polsce.